Očuvanje populacije malog vranca u Beogradu
Zavod za zaštitu prirode Srbije je 28.06.2010. organizovao sastanak sa predstavnicima svih relevantnih institucija i organizacija, u cilju uspostavljanja zaštite staništa malog vranca u Beogradu. U pitanju je jedinstveni skup, jer je prvi put u Srbiji pokrenut postupak zaštite staništa strogo zaštićene vrste.
Vrbaci na Savi u Beogradu predstavljaju lokacije na kojima se tokom zime okuplja veliki broj malih vranaca, ugrožene i strogo zaštićene vrste u Srbiji, Zavod za zaštitu prirode Srbije doneo je 10. decembra 2008. rešenje o prethodnoj zaštiti „Staništa malog vranca (Phalacrocorax pygmaeus) na Savi u Beogradu“, radi očuvanja i unapređenja najveće zimujuće populacije ove vrste u Srbiji. Nakon donošenja Zakona o zaštiti prirode koji uvodi stanište kao novu kategoriju zaštićenog dobra, pokrenut je postupak trajne zaštite malog vranca, odnosno zaštite njegovog staništa.
Planirano zaštićeno stanište obuhvata lokalitete „Vrbak kod Sajma“, „Donji špic Ade“ i „Mala Ciganlija“. U trouglu donjeg špica Ade Ciganlije, Beogradskog sajma i Male Ciganlije mali vranci su prvi put zabeleženi početkom 90-ih godina, kada je njihova brojnost procenjena na oko 1000 primeraka. Novijim istraživanjima koja su započeta 2007. godine zabeležena je mnogo veća brojnost. Maksimalna zabeležena brojnost iznosi 6728 jedinki što predstavlja oko 10% evropske populacije ove vrste. Zbog specifičnosti lokacije ovih staništa, odnosno zbog dinamike razvoja i velikog broja različitih projekata na tom prostoru, planiranje efektivne zaštita.je veoma zahtevno i podrazumeva uključivanje i konsultovanje brojnih subjekata koji deluju na ovom prostoru.
Na sastanku posvećenom zaštiti malog vranca u Beogradu kojem su prisustvovali pored stručnjaka Zavoda, predstavnici Uprave za vode, Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda, javnih preduzeća „Beogradvode“, „Ada Cigalija“ i „Parking Servis“, Sekretarijata za zaštitu životne sredine i nevladine organizacije Liga za ornitološku akciju Srbije, održana je prezentacija predloga zaštite sa planiranim zonama i režimima zaštite. „U izradi predloga zaštite, imalo se u vidu da se stanište malog vranca nalazi u gradskoj zoni. Izgradnja mosta preko Ade, kao i drugi projekti koji se planiraju u ovom području, čine zaštitu kompleksnim zadatkom. Stoga smo ovom studijom i predvideli fleksibilne i aktivne mere zaštite“, rekao je Goran Sekulić, ornitolog Zavoda za zaštitu prirode Srbije, predstavljajući studiju. Dr Aleksandar Mijović, pomoćnik direktora Zavoda, istakao je da je predlog zaštite malog vranca prvi pokušaj stručnjaka da se kroz aktivan plastični model sačuva ovako dinamičan sistem u samom srcu velegrada.
Učesnici ovog skupa su se složili da, svako u okviru svog resora, aktuelne i planirane projekte, kao što je izgradnja mosta, čišćenje čukaričkog rukavca, uskladi sa potrebama zaštite malog vranca na ovom prostoru. Pozitivna reakcija nadležnih ne čudi, s obzirom da je upravo Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda i grad Beograd, pokrenula i u saradnji sa Ligom za ornitološku akciju, podržala zaštitu malog vranca na njegovom prirodnom staništu.
Današnja brojnost malog vranca u Evropi se procenjuje na do 39000 gnezdećih parova. Tokom poslednjih nekoliko decenija populacije malog vranca su doživele značajan pad na većini područja na kojima je ova vrsta prisutna. Najznačajniji uzroci negativnog trenda populacija su uništavanje vlažnih i vodenih staništa i izmene vodnog režima, a u manjoj meri i ilegalno ubijanje.
Prema preliminarim procenama brojnost zimujuće populacije malog vranca u Beogradu dostiže oko 7000 jedinki. Imajući u vidu da to predstavlja skoro 10 procenata evropske populacije ovo područje je od posebnog značaja za očuvanje vrste. Samo područje zimovališta malog vranca nalazi se u zoni nizvodnog kraja Ade Ciganlije. S obzirom na specifičan položaj u samom gradskom jezgru zimovališta su izložena brojnim ugrožavajućim faktorima kao što su uznemiravanje, buka, uništavanje vegetacije vrbaka koji su primarna spavališta. Odgovarajuća zaštita područja od presudnog značaja je za očuvanje zimujuće populacije malog vranca u Beogradu.
