Agrotehničke mere gajenјa na poplavljenom području
Laboratorijska ispitivanja uzoraka zemlјišta i nanosa (mulјa) uzetih sa polјoprivrednog zemlјišta koje je zahvaćeno poplavama su završena i Ministarstvu polјoprivrede su dostavlјeni laboratorijski izveštaji. Rezultati ispitivanja zemlјišta pokazuju da su utvrđene koncentracije ispitivanih teških metala uglavnom nalaze ispod maksimalno dozvolјenih vrednosti za polјoprivredna zemlјišta te se ono može smatrati bezbednim sa stanovišta prisustva teških metala.
U pojedinim uzorcima je utvrđena veća koncentracija nikla i hroma (na više lokacija na području Opština Čačak, Kralјevo, Kruševac, Smederevska Palanka i Jagodina). Utvrđeni povišeni sadržaji nikla i hroma na naznačenim lokacijama odgovaraju vrednostima dobijenim ranijim ispitivanjima na ovom području. Nјihovo poreklo vezuje se za prirodne geohemijske izvore. Međutim, visok nanos mulјa i redukcioni uslovi u zemlјištu, nastali usled poplave i dužeg zadržavanja vode, mogu da imaju za posledicu povećanu mobilizaciju (pristupačnost) većine teških metala. Zato, na ovim područjima postoji povećan rizik za gajenje lisnatog povrća (zelena salata, blitva, zelјe i spanać), kultura iz familije kupusa, kao i šargarepe, rotkvice i luka.
Takođe je utvrđeno da u pojedinim uzorcima zemlјišta i mulјa na području Opština Rača, Topola (potez od Kragujevca ka Rudniku), Loznica, Čačak, Požega i Kosjerić (potez Tubići – Zaselјe) je pored povećane koncentracije nikla i hroma utvrđena povećana koncentracija olova. Na ovim područjima postoji rizik za gajenje lisnatog povrća, zelene salate, kupusnjača, kao i korenastog povrća.
Posebno se, u pojedinim uzorcima, u visokim koncentracijama pojavlјuje olovo na području Opština Požega i Kosjerić (potez Tubići – Zaselјe), što nije potvrđeno prethodnim istraživanjima, kao i povećan sadržaj arsena i olova u pojedinim uzorcima u Opštini Loznica. Zbog udruženog delovanja ova tri polutanta, promenjivih oksido redukcionh uslova u zemlјištu izazvanih vodama kao i nedefinisanog izvora zagađenja ne preporučuje se gajenje lisnatog povrća, zelene salate, kupusnjača, kao i korenastog povrća. Svi polјoprivredni proizvodi sa ovog područaja, a naročito sa lokacija na potezu Tubići-Zaselјe, pre korišćenja odnosno stavlјanja u promet moraju da budu podvrgnuti kontroli sadržaja teških metala.
Podsećamo, da je Zakon o bezbednosti hrane, jasno definisao da je zabranjeno u promet stavlјati hranu koja nije bezbedna. Subjekti u poslovanju hranom u svim fazama proizvodnje i prometa su dužni da obezbede da hrana koja se nalazi u prometu bude bezbedna za upotrebu kao i da dokažu da je hrana bezbedna. Na osnovu napred navedenog subjekti u poslovanju sa hranom u prometu ne smeju da stave hranu (voće i povrće) koje sadrži povišen nivo kontaminenata. U slučaju da se u promet nađe hrana koja sadrži povišen nivo kontaminenata odgvorni su svi subjekti u poslovanju hranom od proizvođača do prometnika.
Na osnovu dobijenih rezultata analize zemlјišta i mulјa se ne može sa sigurnošću tvrditi da su poplave iz 2014. glavni uzročnik zagađenja na svim kontrolisanim područjima, obzirom da su i u zemlјištu i u mulјu utvrđeni približno jednaki sadržaji ovih metala.
Ministarstvo polјoprivrede će nastaviti kontrolu i uzorkovanje zemlјišta na ugroženom području prema utvrđenom planu, sa posebnom pažnjom na lokalitete sa povećanim sadržajem teških metala.
PREPORUKE
Ukoliko je moguće, izvršiti obradu zemlјišta, istu prilagoditi mehaničkom sastavu njive, zbijenosti i stanju vlažnosti. Obrada može biti redukovana čizelom ili tanjiračom ili klasičnim plugom. U oba slučaja neophodno je, čim se zemlјište posle obrade blago prosuši, izvršiti zatvaranje brazde kako se zemlјište nebi presušilo.
Tamo gde postoje uslovi, potrebno je pre zaoravanja ukloniti mulј, a ako nema uslova izvršiti što je moguće dublјe zaoravanje i mešanje zemlјe i mulјa.
Na površinama gde ima visokog nanosa mulјa ne preporučuje se gajenje lisnatog povrća povrće (zelena salata, blitva, zelјe i spanać), kultura iz familije kupusa, kao i korenasto krtolaste vrste (šargarepe, rotkvice) i luka bez obzira na količinu teških metala.
Takođe, se ukazuje na rizik za gajenje povrća (u ovoj godini) i na površinama gde nema visokog nanosa mulјa, a količina teških metala je veća od maksimalno dozvolјenih vrednosti (MDK) ovo se pre svega odnosi na lokalitete opština koje su navedene u izveštaju – Čačak, Kralјevo, Kruševac, Smederevska Palanka, Jagodina, Rača, Topola (potez od Kragujevca ka Rudniku), Loznica.
Naročito se ne preporučuje gajenje lisnatog povrća (zelena salata, blitva, zelјe i spanać), kultura iz familije kupusa, kao i korenasto krtolaste vrste (šargarepe, rotkvice) i luka na pojedinim lokalitetima u opštinama Loznica, Požega i Kosjerić (potez Tubići – Zaselјe).
U ratarskoj proizvodnji mogu se na svim područjima gajiti: kukuruz, soja, suncokret.
Kod kukuruza gajiti hibride FAO grupa zrenja 100, 200, 250, 280 do 300, kod soje sorte sledećih grupa zrenja 00 i 000 i kod suncokreta hibride sa dužinom vegetacije oko 100 dana.
Na osnovu utvrđenih agrohemijskih svojstava zemlјišta, đubrenje i odabir kultura za gajenje u ovom vremenskom periodu će se izvršiti po preporuci stručnih lica Polјoprivrednih stručnih i savetodavnih službi Srbije.
Uprava za zaštitu bilјa će na područjima zahvaćenih poplavama vršiti pojačane kontrole sadržaja teških metala u gajenim kulturama. Vanredni monitoring na hemijske kontaminente gajenih bilјaka posebno će se odnositi na područja i lokalitete na kojima je izvršeno uzorkovanje zemlјe, a rezultati laboratorijskih analiza pokazali povećan sadržaj teških metala.
