Terenska istraživanja područja Srbije i novi fenomeni prirode
Na planini Željin pronađen novi fenomen prirode – vodopad na potoku Jelovak, Željinski troskok. Zavod za zaštitu prirode Srbije, nakon višemesečnih istraživanja područja koja su programom rada predviđena za zakonsku zaštitu, sagledava i sintetizuje dobijene rezultate koji će biti vrednovani u okviru izrade studija zaštite. Tako su ove godine obavljena istraživanja područja Mojstirsko-Draških planina, Dukata, Valjevskih planina, Rudnika, Željina.., kao i manjih područja – Blederije, Jovačkih jezera, Forlanda na levoj obali Dunava u Beogradu, itd.
Terenska istraživanja su potvrdila još uvek visoku vrednost prirodne baštine Srbije. Neka od istraživanja dala su i neočekivane rezultate. Stručnjaci Zavoda su, istraživanjem planine Željin, osim brojnih drugih prirodnih vrednosti, stoletnih šuma i atraktivnog pejzaža, ustanovili postojanje vodopada izvanrednih karakteristika i lepota.
Prilikom obilaska terena, ekipa Zavoda u pratnji šumarskog tehničara ŠG „Šumarstvo“, Raška, kod Jošaničke banje iznad zaseoka Đurovići, na potoku Jelovak, najizdašnijeg izvorišnog kraka planske reke, naišla je na vodopad izuzetnih dimenzija. Kako je tom prilikom ustanovljeno, vodopad na potoku Jelovak je erozivnog tipa, formiran u granodioritima. Sastoji se od tri glavne kaskade čija je visina–dužina procenjena na oko 30 m. Deonica korita (neposredno) nizvodno je takođe stepeničasta i ispresecana malim slapovima – pad dolinskog dna se smanjuje tek nakon par desetina metara, a vode potoka umiruju. Vodopad na potoku Jelovak odlikuje amfiteatralni odsek, teško pristupačan i iz uzvodnih i iz nizvodnih delova doline, okružen bukovom šumom koja raste na velikom nagibu.
Potok Jelovak i sam vodopad odlikuje i bogatstvo vode (što su potvrdila istraživanja Zavoda, vršena u sušnom periodu, koji su karakterisale i izrazito visoke temperature vazduha, za vreme kojih je potok Jelovak bio srednje vodnosti), koju su malobrojni meštani nekada davno zajazili, na dva mesta – iznad i ispod vodopada, i ona se koristi za navodnjavanje voćnjaka i bašta.
Po svojim morfometrijskim karakteristikama, genezi, bogatstvu vode, estetskim vrednostima samog vodopada i slapova i ambijentalnim vrednostima bližeg okruženja, vodopad na potoku Jelovak zavređuje da bude novi objekat na listi hidrološkog nasleđa Srbije.
S obzirom da u literaturi nisu našli na podatak o ovom vodopadu, stručnjaci Zavoda su mu dali radni naziv „Željinski troskok“, inspirisani veličanstvenošću tri vodene kaskade. Pretpostavka je da su morfologija terena, pokrivenost šumskom vegetacijom i skrajnutost od puteva, glavni razlozi zbog kojih je vodopad do sada bio nepoznat široj (stručnoj) javnosti. Otkriće je još jednom potvrdilo značaj sprovođenja sistematskih terenskih istraživanja prirodno vrednih područja u Srbiji, u cilju njihove valorizacije i preduzimanja aktivnosti na njihovom očuvanju.
