Problemi koji nastaju gajenjem GMO

O pregledu sadašnjeg stanja istraživanja, gajenja i korišćenja genetički modifikovanih biljaka u svetu, kao i globalnim problemima koji nastaju ili koji će nastati njihovim gajenjem u narednom periodu govorio je akademik Vaskrsija Janjić na tribini koju je organizovalo Srpsko biološko društvo Stevan Jakovljević iz Kragujevca. Kada su počele da se gaje genetski modifikovane biljke, bilo je oko milion i 700 hiljada hektara. Organizatori proizvodnje su nastojali da to povećaju i danas ta površina je sto puta uvećana.

• U početku gajenja na širim prostorima genetički modifikovanih biljaka, skoro 85 odsto površina bile su u razvijenim zemljama, a 15% u nerazvijenim zemljama. Sada je situacija obrnuta 48% od ukupnih površina nalaze se u razvijenim zemljama, a 52% u nerazvijenim – ističe akademik Vaskrsija Janjić. Cilj je da se proširi na prostorima gde je netaknuta priroda, a gaji se do pet biljaka a najviše: soja, kukuruz, pirinač, pamuk.

Osnovne karakteristike zemalja najvećih proizvođača genetički modifikovanih biljaka u svetu, a to su, Argentina, Čile, Brazil, su zemlje u kojima ove biljke predstavljaju značajan prihod u bruto društvenom proizvodu. Prva generacija genetički modifikovanih biljaka, koja se počela gajiti u širim razmerama u svetu, bile su biljke otporne na herbicide.

• GMO biljke su stvorene da budu otporne na herbicide, tek sada nekih 20 odsto od ukupnih površina gaje se biljke koje nisu samo tolerantne na herbicide. U zaštiti biljaka prvenstveno primeni herbicida skoro 80 odsto od ukupnih površina su biljke koje su tolerantne na herbicide – ističe Janjić.

Rizici vezani za gajenje i upotrebu hrane od genetički modifikovanih organizama nisu u potpunosti poznati i do detalja razjašnjeni. To je eksperiment koji će stalno trajati a nikad neće biti završen.

• Svetksa zdravstvena organizacija smatra da genetički modifikovane biljke nisu novi proizvodi već nove tehnologije, a po svetskim kriterijumima nove tehnologije nisu predmet ispitivanja. Sada su to velike površine, nije se krenulo u ispitivanja a krenulo se u proizvodnju – objašnjava Janjić.

Kod genetički modifikovanih biljaka otpornih na herbicide pojavljuje se jedan ogroman problem, a to je masovna i raširena pojava stvaranja rezistentnih korovskih biljaka genetički modifikovanih i otpornih na herbicide.

• To je biološki interesantan fenomen, oko 132 vrste korovskih biljaka su rezistentne – otporne na sulfoniluree, a isto tako na oko 45 vrsta biljaka ne deluje preparat glifosat. Biljke se štite od takvog efekta i to će biti najveći problem u budućnosti zbog toga što čovek danas i pojedine zemlje ne mogu da se odupru toj tehnologiji zbog toga što su tu uložena ogromna sredstva. Ona moraju da se povrate – ističe Janjić.

Danas mnoge zemlje u svetu kao i velike kompanije ulažu skoro jednu trećinu sredstava datih za istraživanja na ispitivanje rezistentnosti. Tu se javlja i problem suprostavljanja organske proizvodnje, GMO hrani, gde je prva skupa i sa manjim prinosima. Mi imamo naše biljke i izvorne sorte i druge biljke koje možemo bez problema gajiti, a ovako bi postali zavisni, s jedne strane od sorte a sa druge od preparata. Jedno je sigurno, u Srbiji nije potrebna GMO hrana jer se hrana dosta baca, postoji i veliki procenat neobrađenih površina, a sve manje ljudi živi na selu.